“การดูแลด้วยหัวใจ คือ การใช้สมองคิดออกแบบระบบให้มีความปลอดภัยต่อคนไข้ ส่วนใจ คือจิตใจของเราที่มีความรักในวิชาชีพ มีความรักในการที่จะทำให้ผู้ป่วยหายจากความเดือดร้อน เจ็บปวด เพราะฉะนั้น “หัว” กับ “ใจ” ต้องใช้ร่วมกันจึงจะมีประสิทธิภาพในการที่จะทำให้คนไข้มีความปลอดภัย การสร้างวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการพัฒนาเพื่อนำไปสู่ความยั่งยืนในการสร้างระบบ Patient Safety”
“ถ้าเรามี Mindset ที่ดี เราล้มได้ เราผิดพลาดได้แม้จะไม่ได้ตั้งใจ แต่เราต้องพยายามเรียนรู้ พยายามปรับปรุงระบบ เพื่อให้เกิดความปลอดภัยกับผู้ป่วย”
นพ.วันฉัตร ชินสุวาเทย์
หัวข้อ: Patient Safety Story: “ในวันที่หมอส่งเสียงเพื่อความปลอดภัยของคนไข้ First Do No harms” หรือ “ดูแลด้วยหัวใจ เพื่อความปลอดภัยของคนไข้และความไว้ใจที่ยั่งยืน”
โดย : นพ.วันฉัตร ชินสุวาเทย์
กรณีศึกษาบทเรียนความไม่ปลอดภัยจากกระบวนการดูแลรักษา ของโรงพยาบาลบางจาก จังหวัดสมุทรปราการ: เหตุการณ์เภสัชกรจ่ายยาผิด โดยจ่ายยาที่มีกรดไตรคลอโรอะเซติก (TCA) ซึ่งเป็นยาที่ใช้ภายนอกให้กับผู้ป่วยเด็ก อายุ 1 ปี 6 เดือน รับประทาน ส่งผลให้เกิดอาการปากและลำคอไหม้ ผลกระทบจากเหตุการณ์นี้คือ 1) ผู้ป่วยบาดเจ็บสาหัสจากความผิดพลาดเชิงระบบ 2) ครอบครัวมีสภาพจิตใจย่ำแย่และเรียกร้องความเป็นธรรม 3) บุคลากรที่เป็น Second Victim รู้สึกหดหู่ เสียใจ เสียขวัญ และ 4) โรงพยาบาลขาดความน่าเชื่อถือ ประชาชนและสังคม ไม่มั่นใจในมาตรฐานบริการ
การจัดการเร่งด่วนเมื่อเกิดความผิดพลั้ง/เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ในโรงพยาบาล
- ด้านประเด็นคุณภาพ เมื่อวิเคราะห์ RCA เพื่อหาสาเหตุเชิงระบบ พบว่ามี Lesson learned ที่สำคัญ ดังนี้
- Policy มีความสำคัญมากเพราะเป็นจุดตั้งต้นในการขับเคลื่อนคุณภาพ Policy ที่ดีจะนำไปสู่การสร้างระบบที่ดี
- Complexity of healthcare system ความซับซ้อนของระบบสาธารณสุขเป็นบ่อเกิดของความผิดพลาด จึงควรมีการใช้เครื่องมือคุณภาพต่างๆ เพื่อลดความซับซ้อน
- Knowledge เจ้าหน้าที่ของโรงพยาบาลมีหลายระดับ จึงต้องพัฒนาเพื่อให้ทุกคนมีความรู้ความเข้าใจเท่าเทียมกัน และมีการ monitor ในแต่ละระดับ
- Resource ทรัพยากรที่ไม่เพียงพอ จึงต้องทำให้ทรัพยากรบุคคลมีความรู้เพียงพอกับงานที่ทำ
- Communication ต้องมีการกำหนดรูปแบบ/วิธีการสื่อสาร ให้ชัดเจนทั้งการสื่อสารภายในหน่วยงาน ระหว่างหน่วยงาน และระหว่างเจ้าหน้าที่กับผู้ป่วย
- Human Error เจ้าหน้าที่มีโอกาสที่จะเกิดความเครียด เหนื่อยล้า และประมาทได้ จึงควรมีระบบการ coaching ,มีการวางระบบงานที่ปลอดภัย และการประสานงานที่ดีเพื่อลด Human Error
- ด้านการ Response ต่อเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น
- ส่งต่อผู้ป่วยไปยังโรงพยาบาลที่มีศักยภาพ เยียวยาผู้ป่วยและครอบครัว support ค่าใช้จ่าย ตลอดจนการสร้าง relationship กับผู้ป่วยและครอบครัว
- ดูแล Secondary Victim ต้องเยียวยาบุคลากร สื่อสารให้บุคลากรมั่นใจว่าโรงพยาบาลจะให้การดูแลอย่างถูกต้องเหมาะสม update อาการของผู้ป่วยให้ทราบเพื่อคลายความเครียด/วิตกกังวล และมีทีม support ด้านจิตใจ
- มีการสื่อสารกับสังคมในเวลาที่เหมาะสม เมื่อสถานการณ์คลี่คลายแล้ว โดยมีการสื่อสารโดยผู้อำนวยการโรงพยาบาลเพียงคนเดียว เพื่อสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจ สร้างภาพลักษณ์ที่ดี
ทั้งนี้เมื่อผู้ป่วยมีอาการดีขึ้นตามลำดับ จึงเปิดโอกาสให้ Secondary Victim ได้พบกับผู้ป่วยและญาติเพื่อพูดคุย ขอโทษ และสร้างความเข้าใจ
บทเรียนที่ได้รับ
- การป้องกันสำคัญกว่าการรักษา
- การมี Mindset ที่ดี : เราล้มได้ เราผิดพลาดได้แม้จะไม่ได้ตั้งใจ แต่ต้องพยายามเรียนรู้ พยายามปรับปรุงระบบเพื่อให้เกิดความปลอดภัยกับผู้ป่วยการดูแลด้วยหัวใจ คือ การใช้สมองคิดออกแบบระบบให้มีความปลอดภัยต่อคนไข้ ส่วนใจ คือจิตใจ ของเราที่มีความรักในวิชาชีพ มีความรักในการที่จะทำให้ผู้ป่วยหายจากความเดือดร้อน เจ็บปวด เพราะฉะนั้น “หัว” กับ “ใจ” ต้องใช้ร่วมกันจึงจะมีประสิทธิภาพในการที่จะทำให้คนไข้มีความปลอดภัย การสร้างวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการพัฒนาเพื่อนำไปสู่ความยั่งยืนในการสร้างระบบ Patient Safety
หัวข้อ: Personnel Safety Story: “ชีวิตเพื่องาน พยาบาลเพื่อทุกคน” โดย : พว.สุทธาสินี โง่นคำ
“ความปลอดภัยของบุคลากร” เป็นรากฐานสำคัญที่นำไปสู่ระบบสุขภาพที่มั่นคง อาชีพพยาบาล คือ ช่วยเหลือให้ผู้ป่วยรอดและปลอดภัย จากประสบการณ์ของพยาบาลวิชาชีพที่ได้รับอุบัติเหตุระหว่างนำส่งผู้ป่วยด้วยรถพยาบาลเมื่อปี 2555 ส่งผลให้ตนเองได้รับบาดเจ็บที่ขาข้างซ้ายซึ่งต้องได้รับการผ่าตัดและดูแลรักษาต่อเนื่องจากสถานพยาบาลหลายแห่งเป็นระยะเวลานานกว่า 7 ปี ส่งผลกระทบต่อภาวะสุขภาพ มีภาวะหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท และต้องทำกายภาพบำบัดต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน การเยียวยาและการดูแลที่ได้รับ
- เงินเยียวยาจากโรงพยาบาล สปสช. กรมบัญชีกลาง และกระทรวงสาธารณสุข
- โรงพยาบาลดูแลด้านการทำงานโดยปรับย้ายงานให้เหมาะสม มีการเปลี่ยนแปลงบทบาทหน้าที่จากพยาบาลผู้ป่วยนอกมาปฏิบัติงานที่งานเวชระเบียน
ความภาคภูมิใจ
- สามารถใช้ความชำนาญในวิชาชีพพยาบาลช่วยเหลือผู้ป่วยแผนกต่างๆ และให้ความร่วมมือกับทุกคนที่ร้องขอความช่วยเหลือ
- ปัจจุบันปฏิบัติหน้าที่ในตำแหน่งรองหัวหน้าหอผู้ป่วยใน และหัวหน้างานจ่ายกลางและซักฟอก
บทส่งท้าย พยาบาลมีความเสี่ยงในการปฏิบัติหน้าที่ จึงควรได้รับความเท่าเทียมกันเช่นเดียวกับอาชีพอื่นๆ และได้รับการเยียวยาช่วยเหลือทั้งตนเองและครอบครัวอย่างเหมาะสม
หัวข้อ: People Safety Design: “พลิกโฉมระบบบริการสุขภาพประชาชนเพื่อทุกคนปลอดภัย” โดย นพ.ประวัติ กิจธรรมกูลนิจ
บทบาทขององค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) กับระบบสุขภาพ อบจ. มีบทบาทสำคัญในการดูแลคุณภาพชีวิตของประชาชนในจังหวัด ในด้านบริการสาธารณะต่างๆ เช่น ด้านสาธารณสุข การศึกษา การคมนาคม ขนส่งสาธารณะ เป็นต้น เมื่อมีการถ่ายโอนภารกิจการแพทย์ปฐมภูมิและการแพทย์ฉุกเฉินให้กับ อบจ. ในส่วนของ อบจ.กาญจนบุรี ได้รับการถ่ายโอน รพ.สต. จำนวน 143 แห่ง และศูนย์สั่งการการแพทย์ฉุกเฉิน 1669 ตัวอย่างบทบาทของ อบจ.ในการสนับสนุนทรัพยากรและพัฒนาระบบบริการสุขภาพหลายประการ อาทิ
- มีการ renovate และ upgrade รพ.สต. ในด้านโครงสร้างพื้นฐานและเครื่องมืออุปกรณ์การแพทย์ ให้เป็น รพ.สต. premium
- สนับสนุนรถพยาบาล ให้กับ รพ.สต.ขนาดใหญ่ , รถจักรยานยนต์เคลื่อนที่เร็วการแพทย์ฉุกเฉิน
- จัดหาแพทย์ เภสัชกร มาปฏิบัติงานที่ รพ.สต. โดยการจ้างงาน มีการบรรจุลูกจ้าง รพ.สต. ให้เป็นข้าราชการของ อบจ.เป็นกรณีพิเศษเพื่อสร้างขวัญกำลังใจ และร่วมกับมหาวิทยาลัย มหิดลในการให้ทุนนักศึกษาพยาบาล ปีละ 20 คน เพื่อให้กลับมาปฏิบัติงานที่ รพ.สต.เมื่อสำเร็จการศึกษา
- บริการสุขภาพเพื่อประชาชน เช่น
- ตรวจสุขภาพฟรี ในการคัดกรองโรคไวรัสตับอักเสบ ,HIV ,มะเร็งลำไส้ และมะเร็งปากมดลูก
- จัดหากระเป๋าเยี่ยมบ้าน (Health go box) ให้แก่ อสม.
- จัดหารถ Mobile X-ray ในการคัดกรอง TB ,Mobile Digital mammograpy
- ติดตั้งระบบ PACS Datacenter and AI Solution
- จัดหา Continuous glucose monitoring เพื่อสร้าง health literacy ให้แก่ผู้ป่วย
- จัดหา AED จำนวน 1,000 เครื่อง ติดตั้งในชุมชนและสถานที่สาธารณะทั่วทั้งจังหวัด
- จัดซื้อวัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ให้แก่ประชาชนทั่วไปที่ไม่ใช่กลุ่มเสี่ยง
บทสรุป ความปลอดภัยในระบบบริการสุขภาพไม่ได้เป็นเพียงมาตรฐานที่ต้องปฏิบัติตาม แต่เป็นหัวใจ สำคัญของความไว้วางใจระหว่างผู้ให้บริการและผู้รับบริการ ความปลอดภัยในระบบบริการสุขภาพจึงไม่ใช่หน้าที่แค่ของใครคนใดคนหนึ่ง แต่ 3P Safety คือ ภารกิจร่วมกันของเราทุกคน
ผู้ถอดบทเรียน นางธนิตา พินิชกชกร
พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ หัวหน้ากลุ่มงานพัฒนาคุณภาพบริการและมาตรฐาน
โรงพยาบาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
