Leading in Turbulent Times นำทัพฝ่ามรสุม: เป็นการเรียนรู้ แนวคิด มุมมอง บทบาทการบริหารจัดการของผู้นำ ที่จะพาทีมและองค์กรให้ผ่านภาวะวิกฤติ ภายใต้การถอดบทเรียนความสำเร็จ สู่มุมมองเชิงระบบ จากการเกิดภัยพิบัติ และภาพความรุนแรงต่าง ๆ ของ 2 ผู้นำองค์กร ดังนี้
นพ.ชวมัย สืบนุการณ์ : “ผู้นำจะนำทัพต้องอาศัยทั้งองคาพยพของบุคลากรในองค์กร” “ปัญหามีไว้ให้แก้
ไม่ได้มีไว้ให้ท้อ แต่การแก้นั้นต้องใช้ใช้สติปัญญา” นั่นคือ วลีเด็ด ของท่าน และจากการผ่านประสบการณ์ทำงาน
4 โรงพยาบาล ได้แก่ โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชเดชอุดม โรงพยาบาลหนองคาย โรงพยาบาลโพนพิสัย และปัจจุบันดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงพยาบาลสุรินทร์ ซึ่งมีวิสัยทัศน์ “การเป็นโรงพยาบาลมาตรฐานระดับสากล
ที่ประชาชนเชื่อมั่นและวางใจ” ทำให้ท่านมีมุมมองในด้านการเป็นผู้นำทั้งเชิงลึก (depth) and เชิงกว้าง (breadth) อีกทั้งมีทิศทางในการกำหนดแผนกลยุทธ์ เพื่อนำไปสู่เป้าหมาย ภายใต้ระบบการบริหารคุณภาพ
(Surin Hospital Quality Road Map) ของโรงพยาบาลอย่างยาวนาน ตั้งแต่ปี 2547 โดยเริ่มจากการพัฒนาระบบคุณภาพ พัฒนากระบวนการการดูแลผู้ป่วย พัฒนาด้วยหัวใจของความเป็นมนุษย์ พัฒนาสู่ความเป็นเลิศ พัฒนา
สู่การสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยและเป็นเลิศอย่างยั่งยืน โดยผ่านการรับรองคุณภาพ HA ครั้งแรกตั้งแต่ปี 2547 โรงพยาบาลมีการบริหารจัดการโดยใช้ข้อมูลจริงจากสถิติ พบว่า ข้อมูลภัยสุขภาพของจังหวัดสุรินทร์ เป็นเรื่องของการดื่มสุรามากถึงร้อยละ 40.6 ซึ่งทำให้เกิดโรคทางจิตติดตามมาจำนวนมาก จนมีกรณีผู้ป่วยคุ้มคลั่งเกิดเหตุในโรงพยาบาลขึ้น ผู้ป่วยติดสุราขั้นรุนแรงเข้ารับการรักษาแสดงพฤติกรรมก้าวร้าว มีการทำร้ายเจ้าหน้าที่พยาบาล ใช้อาวุธทำลายทรัพย์สิน ขาดสติ จนในที่สุดเกิดเหตุการณ์แจ้งเจ้าหน้าที่ตำรวจเข้าระงับเหตุ ยิงสกัด และผู้ป่วยได้มาเสียชีวิตภายหลัง จากเหตุการณ์ดังกล่าวนั้น พบว่า ผู้นำมีส่วนสำคัญในการเจรจาต่อรองเพื่อให้ญาติผู้เสียชีวิต ได้เห็นถึงความถูกต้องแยกระหว่างความผิดและสิ่งที่เกิดขึ้น จนเกิดการเข้าใจยอมรับ มีการสื่อสารให้สัมภาษณ์แถลงข่าวสู่สาธารณะให้เกิดความเข้าใจที่ถูกต้อง ต้องมีการรายงานตามสายการบังคับบัญชาอย่างละเอียด้วยข้อเท็จจริง มีการสรุปด้านสุขภาพจิตร่วมกันทั้งผู้ป่วยและญาติ เจ้าหน้าที่ รวมถึงญาติผู้เสียชีวิต ทำให้เกิด “Approach Model การไกล่เกลี่ย” ญาติผู้เสียชีวิตจะได้รับการเยียวยา และมีการติดตามประเมินปัญหาสุขภาพจิตอย่างต่อเนื่อง
สรุปบทเรียน เพื่อไม่ให้มีการสูญเสีย จึงควรมีมาตรฐาน และการดำเนินการตามมาตรฐานในการรับผู้ป่วยอย่างเคร่งครัดครบloop แต่เมื่อเหตุการณ์เกิดขึ้นแล้ว ผู้บริหารต้องมีส่วนในการตัดสินใจเชิงกลยุทธ์ภายใต้สถานการณ์
ที่คับขันได้อย่างมีประสิทธิภาพ จึงจะทำให้เหตุการณ์ต่าง ๆ คลี่คลายในที่สุด
นพ.ศุภโชค มาศปกรณ์ (รองผู้อำนวยการฝ่ายการแพทย์ โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์) : ผู้นำโรงพยาบาลในเหตุการณ์ น้ำท่วมใหญ่ในจังหวัดเชียงรายปี 2567 จากเดิมที่เคยคิดว่า “น้ำไม่ท่วมโรงพยาบาลมา 20 ปีแล้ว” จึงอาจไม่มีการเตรียมความพร้อม แต่ในความเป็นจริงต้องมีการวิเคราะห์สถานการณ์ในขณะนั้น อาทิ การได้อิทธิผลจากพายุ “ยางิ” การที่ปริมาณฝนมากผิดปกติ การขยายตัวของเมืองสร้างสิ่งปลูกสร้างที่กีดขวางทางน้ำไหล และการจัดการน้ำที่ไม่เหมาะสมที่เกิดจากการจัดการน้ำในแม่น้ำโขงที่เป็นแม่น้ำนานาชาติ ในที่สุดเมื่อเกิดสถานการณ์น้ำท่วม โรงพยาบาลจึงมีโครงสร้างระบบบัญชาการเหตุการณ์ในสาธารณภัย Incident Command System ICS of Chiangrai Prachanukroh Hospital จากเหตุการณ์ดังกล่าวโรงพยาบาลได้รับผลกระทบโดยตรง ทั้งผลกระทบต่อการให้บริการทางการแพทย์ ได้แก่ การปิดบริการของสถานพยาบาล การขาดแคลนทรัพยากรทางการแพทย์ การบาดเจ็บ-การเสียชีวิต และการเผชิญความกดดันของบุคลากร ความยากลำบากในการเข้าถึงบริการ และมีผลกระทบต่อสุขภาพจิต
เหตุการณ์ ทีมหมูป่า 13 คน ติดภายในถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย ซึ่งเปรียบเสมือน “การได้คนกลับมาสิบสามชีวิต แต่ได้ความเป็นมนุษย์กลับคืนมาจากคนมากมาย” ได้เห็นน้ำใความสามัคคี เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันไม่ใช่แค่เฉพาะจากคนไทย แต่จากหลากหลายประเทศทั่วโลก การลงแรงกายแรงใจในครั้งนี้ของคณะผู้ปฏิบัติงานถือว่ามีความคุ้มค่า
ภาพแสดงถึงลำดับเรื่องราวผ่าน “THE HEROES” เป็นการเล่าเหตุการณ์ตั้งแต่เริ่มต้น (จักรยาน รองเท้า) ทีมงานช่วยเหลือ (ชาวต่างชาติ ท่อสูบน้ำ พื้นที่ไร่นา) ความเสียเสียสละของชาวบ้าน และมีคนสละชีวิต รวมถึงภาพโรงพยาบาลเชียงราย การส่งกำลังใจให้ทีมรักษา
สรุปบทเรียน ในการเป็นผู้นำองค์กรขณะนั้น จะให้ความสำคัญกับการสื่อสารที่ชัดเจนทั้งภายในและภายนอกองค์กร การสั่งการให้เป็นหนึ่ง สื่อง่ายชัดเจน มุ่งเน้นตรงเป้าหมาย ย่อขยายได้ครอบคลุม มีทีมทำงานที่ประสานเชื่อมโยงเป็นเครือข่าย มีเครื่องมืออุปกรณ์ในการเผชิญเหตุที่พร้อมใช้ และที่สำคัญ ทบทวนการดำเนินการตามมาตรฐาน นำมาสู่การซ้อมแผนในระดับต่าง ๆ ของโรงพยาบาล อาทิ แผนหน่วยงานโภชนาการ ระดับ5, แผนฉุกเฉิน: ผู้ป่วยกระโดดตึก, แผนฉุกเฉิน : เจ้าหน้าที่โดนทำร้าย, แผนเหตุกราดยิงในโรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์ มีการให้บริการทางการแพทย์และการประคองสถานการณ์ตามหลัก BCP ซึ่งจากเหตุการณ์ดังกล่าว พบว่า ภาวะผู้นำ (Leadership) เป็นสิ่งที่สำคัญ ทุกคนสามารถเป็นผู้นำได้ ไม่จำเป็นต้องเป็นหัวหน้า ต้องเสียสะความสุขส่วนตัว ทรัพย์ และเวลา ผู้นำต้องกล้าตัดสินใจที่เด็ดขาดท่ามกลางความกดดันได้เป็นอย่างดี เพื่อนำพาทีมก้าวข้ามปัญหาอุปสรรคอย่างมีประสิทธิภาพต่อไป
ผู้ถอดบทเรียน ดร.สดศรี พูลผล
หัวหน้างานพัฒนาคุณภาพงาน คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
